Üye Ol
GİRİŞ:
Son yıllarda kamu otoritesi tarafından belirlenen makro ve mikro ölçekteki ekonomik ve mali politikalar kapsamında vergi hukukumuzda mükellef lehine yapılan düzenlemelerin bir örneğini oluşturan kurumlar vergisi oranında indirim müessesesi ekonomik gelişmenin sağlanması ve belirlenen politika ve hedeflere ulaşılması bakımından vergilerin politika aracı olarak kullanılmasının somut bir örneğini oluşturmaktadır. Bu bağlamda 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanununun (KVK) 32’nci maddesinin altıncı fıkrasında yer alan düzenleme ile payları ilk defa Borsa İstanbul Pay Piyasası (BİST)’nda halka arz olunacak mükelleflere kurumlar vergisi oranında indirim imkanı getirilerek mükelleflerin vergi yükünü hafifletmek, nispeten daha az maliyetli olan halka arz yöntemiyle finansman kaynaklarına ulaşmalarını sağlamak, sermaye piyasalarının gelişmesi ve kurumsallaşmanın sağlanmasına hizmet ettiği düşünülmektedir.
Benzer şekilde mükellef lehine yapılan düzenlemelerden bir diğeri KVK’nın 32’nci maddesinin yedinci ve sekizinci fıkraları kapsamında kurumlar vergisi oranında indirim yapılmasına ilişkin düzenlemedir. Bu düzenlemeye göre üretim ve ihracat faaliyetlerinin desteklenmesi ve teşvik edilmesine yönelik mükellef lehine olacak şekilde kurumlar vergisi oranında indirim yapılarak mükelleflere vergisel avantaj sağlanmaktadır.
Yapılan bu çalışma ile payları BİST’te ilk defa halka arz olunan kurumlar vergisi mükelleflerinin aynı zamanda üretim ve ihracat faaliyetlerinden kazanç elde etmeleri durumunda kurumlar vergisi oranında yapılacak indirimin nasıl uygulanacağı hususu mevzuat hükümleri çerçevesinde örnek olaylar üzerinden anlatılarak okuyucuya bilgi verilmesi amaçlanmaktadır.
7256 sayılı Kanunun 35’inci maddesi ile 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanununun 32’nci maddesine eklenen altıncı fıkraya göre 17.11.2020 tarihinden sonra uygulanmak üzere; bankalar, finansal kiralama şirketleri, faktoring şirketleri, finansman şirketleri, ödeme ve elektronik para kuruluşları, yetkili döviz müesseseleri, varlık yönetim şirketleri, sermaye piyasası kurumları ile sigorta ve reasürans şirketleri ve emeklilik şirketleri hariç olmak üzere payları Borsa İstanbul Pay Piyasasında (BİST) ilk defa işlem görmek üzere en az %20 oranında halka arz edilen kurumların paylarının ilk defa halka arz edildiği hesap döneminden başlamak üzere beş hesap dönemine ait kurum kazançlarının tamamına kurumlar vergisi oranı 2 puan indirimli uygulanmaktadır. Söz konusu indirimli oranlı kurumlar vergisi uygulaması hesap dönemi olarak takvim yılını kullanan kurumlar vergisi mükellefleri bakımından 01.01.2021 tarihinden itibaren elde edilen kazançlara, özel hesap dönemi tayin edilen mükellefler bakımından ise 2021 takvim yılından itibaren başlayan özel hesap dönemlerinde elde edilen kazançlara uygulanmaktadır.
Söz konusu düzenlemenin ayrıntılarına yer verilen 1 Seri No.lu Kurumlar Vergisi Genel Tebliğine (KVGT) göre payların BİST’te ilk defa halka arz ediliyor olması gerekmekle birlikte aynı zamanda halka arz edilen paylara ilişkin tutar dahil olmak üzere kurumun toplam sermayesinin en az %20’sinin halka arz edilmesi gerekmektedir. Uygulamadan yararlanılması için payların halka arzının ilk defa gerçekleşiyor olması ve ilk defa gerçekleştirilen halka arzda sermayeyi temsil eden payların en az %20’sinin halka arz edilmesi gerekmektedir. Diğer bir ifadeyle sermaye paylarının birden fazla kere halka arz dilerek %20 halka açıklık oranına ulaşılması durumunda söz konusu uygulamadan yararlanılması mümkün bulunmamaktadır. Ayrıca söz konusu düzenleme kapsamında kurumlar vergisi oranında 2 puan indirim uygulanacak olan beş hesap dönemi boyunca en az %20 oranında halka açıklığın halka arzın gerçekleştiği dönemden itibaren korunması gerekmekte olup söz konusu oranın anılan süre boyunca korunamaması veyahut kurumun tasfiyeye girmesi, devir veya tam bölünme yoluyla infisah etmesi halinde indirimli vergi oranı uygulanması suretiyle zamanında tahakkuk ettirilmemiş olan vergiler, vergi ziyaı cezası uygulanmaksızın gecikme faizi ile birlikte tahsil edilmektedir.
Öte taraftan indirimli oranlı kurumlar vergisi uygulaması ilk defa halka arzın gerçekleştiği hesap dönemi içerisindeki halka arz şartının sağlandığı geçici vergilendirme dönemi itibarıyla uygulanmakta olup evvelce kanuni oran üzerinden vergilendirilmiş geçici kurumlar vergisi/vergileri bakımından düzeltme işlemi yapılmamaktadır.
Özetle KVK’nın 32’nci maddesinin altıncı fıkrası kapsamında 2 puan indirimli kurumlar vergisi oranı uygulanabilmesi için;
şartlarının sağlanması gerekmektedir.
Örnek: Gayrimenkul sektöründe alım satım faaliyetiyle iştigal eden 180.000.000 TL sermayeli (B) A.Ş. yetkili organının almış olduğu karar doğrultusunda 60.000.000 TL sermaye artırımı suretiyle 21.08.2021 tarihinde BİST’te halka arz olunmuştur. Hesap dönemi olarak takvim yılına tabi olan kurumun 2021 hesap dönemine ilişkin faaliyet sonuçları aşağıdaki gibidir.
Ticari Bilanço Karı:……………………………………………………………….5.000.000 TL
Kanunen Kabul Edilmeyen Giderler:……………………………………………….200.000 TL
Geçmiş Yıl Zararları:……………………………………………………………..1.200.000 TL
Kurumlar Vergisi Matrahı:……………………………………………………….4.000.000 TL
(B) A.Ş.’nin KVK’nın 32’nci maddesinin altıncı fıkrasında sayılan kurumlar arasında yer almadığı, söz konusu fıkrasının yürürlük tarihinden sonraki bir tarihte halka arz olunduğu ve söz konusu fıkrada belirtilen halka arz edilen payların sermayenin en az %20’si oranında olması (60.000.000 / 240.000.000 = %25) (toplam sermayenin, sermaye artırımı suretiyle halka arz edilen paylara ilişkin tutar dahil olacak şekilde dikkate alınması gerekmektedir.) şartlarını sağladığı görülmektedir.
Dolayısıyla (B) A.Ş.’nin halka arzın gerçekleştiği hesap döneminden itibaren beş hesap dönemi (2021-2025) boyunca tüm kazançlarına 2 puan indirimli kurumlar vergisi uygulanması mümkün bulunmaktadır. Buna göre KVK’nın geçici 13’üncü maddesi kapsamında 2021 hesap dönemi için kurumlar vergisi oranının %25 olarak belirlendiği dikkate alındığında (B) A.Ş.’nin 2021 hesap dönemi kurumlar vergisi matrahına (%25-%2=) %23 oranında kurumlar vergisi uygulanacaktır. Diğer taraftan (B) A.Ş.’nin 2 puanlık indirim uygulanacak beş hesap dönemi boyunca asgari %20 halka açıklık oranını koruması, tasfiyeye girmemesi ve devir veya tam bölünme suretiyle infisah etmemesi gerekmektedir. Aksi halde indirim uygulanmak suretiyle zamanında tahakkuk etmemiş verginin vergi ziyaı cezası uygulanmaksızın gecikme faizi ile birlikte tahsil edileceği tabiidir.
Söz konusu bilgiler ışığında (B) A.Ş.’nin 2021 hesap dönemi kurumlar vergisi tutarı aşağıdaki gibi olacaktır.
4.000.000 x %23 = 920.000 TL
4.000.000 x %25 = 1.000.000 TL
Öte taraftan indirimli oranlı kurumlar vergisi uygulaması ilk defa halka arzın gerçekleştiği hesap dönemi içerisindeki halka arz şartının sağlandığı geçici vergilendirme dönemi itibarıyla uygulanmakta olup evvelce kanuni oran üzerinden vergilendirilmiş geçici kurumlar vergileri bakımından düzeltme işlemi yapılmayacağından (B) A.Ş. açısından indirimli oranlı kurumlar vergisi (%23) üçüncü geçici vergilendirme dönemi itibarıyla uygulanacaktır. Birinci ve ikinci geçici vergilendirme dönemlerine ilişkin düzeltme işlemi yapılmayacaktır.
5520 sayılı Kanunun 32’nci maddesinin yedinci ve sekizinci fıkralarında yer alan düzenlemelere göre hesap dönemi olarak takvim yılına tabi olan mükellefler bakımında 01.01.2022 tarihinden, özel hesap dönemine tabi olan mükellefler bakımından ise 2022 takvim yılında başlayan özel hesap döneminin başından itibaren elde edilen kazançlara uygulanmak üzere ihracat yapan kurumların münhasıran ihracattan elde ettikleri kazançları ile sanayi sicil belgesini haiz ve fiilen üretim faaliyetiyle iştigal eden kurumların münhasıran üretim faaliyetinden elde ettikleri kazançları üzerinden ödeyecekleri vergilerin hesabında kurumlar vergisi oranında 1 puanlık indirim uygulanmaktadır.
İhracat yapan kurumların ihracattan elde ettikleri kazançlarıyla sınırlı olmak üzere kurumlar vergisi oranının 1 puan indirimli uygulanabilmesi için ihracat faaliyetiyle iştigal etmeleri yeterli iken üretim faaliyetiyle iştigal eden kurumların bu faaliyetlerinden elde ettikleri kazançlarıyla sınırlı olmak üzere kurumlar vergisi oranının 1 puan indirimli olarak uygulanabilmesi için söz konusu kurumların;
şartlarını birlikte sağlamaları gerekmektedir. Buna göre sanayi sicil belgesini haiz olmakla birlikte fiilen üretim faaliyetiyle iştigal etmeyen veya fiilen üretim faaliyetiyle iştigal etmekle birlikte sanayi sicil belgesine sahip olmayan mükellefler bu faaliyetlerinden elde ettikleri kazançları üzerinden ödeyecekleri vergilerin hesabında kurumlar vergisi oranında 1 puanlık indirimden yararlanamayacaklardır.
Diğer taraftan üretimden veya ihracattan elde edilen kazancın gerek 5520 sayılı Kanun gerekse diğer kanunlar kapsamında kurumlar vergisinden istisna edilmiş olması durumunda istisnaya konu edilen kazanç için kurumlar vergisi oranının 1 puan indirimli uygulanması mümkün bulunmamaktadır. Ayrıca 1 puan indirim uygulanacak matrahın hesabında istisnaya konu edilerek vergi dışı bırakılan kazancın ticari bilanço karından da çıkarılması gerekmektedir.
1 Seri No.lu KVGT’ye göre gerek üretimden elde edilen kazançlar gerekse ihracattan elde edilen kazançların yanı sıra diğer faaliyetlerden elde edilen kazançlar (1 puanlık indirim kapsamında bulunmayan kazançlar) bulunması halinde hem üretimden elde edilen kazanç hem de ihracattan elde edilen kazanç dolayısıyla 1 puan indirim uygulanacak matrah aşağıdaki şekilde bulunacaktır.
Yukarıdaki şekilde hesaplanan 1 puan indirim uygulanacak matrah üretimden veya ihracattan elde edilen kazancı aşamayacaktır. Dolayısıyla mükelleflerin üretim veya ihracat faaliyetinden elde ettikleri kazançlarının ticari bilanço karından fazla olduğu durumlarda safi kurum kazancını aşmamak kaydıyla üretimden veya ihracattan elde edilen kazancın tamamına 1 puan indirim uygulanabilecektir. Üretim veya ihracat faaliyeti sonucunda bu faaliyetlerden zarar edilmiş olması halinde mükelleflerin ticari bilanço karı ve/veya safi kurum kazancı bulunsa dahi söz konusu faaliyetleri nedeniyle 1 puan indirim uygulaması söz konusu olmayacaktır. Üretim faaliyetiyle iştigal eden mükellefler tarafından ürettikleri ürünlerinin gerek yurt içi gerekse yurt dışı piyasalara satıldığı durumlarda elde edilen kazançlara kurumlar vergisi oranı üretilen ürünlerin yurt içine veya yurtdışına satılmasına göre ayrım yapılmaksızın “üretimden elde edilen kazanç” olarak değerlendirilmek suretiyle 1 puan indirimli uygulanacaktır. Kurumlar vergisi oranında 1 puan indirim uygulamasında gerek ihracattan elde edilen kazançlar gerekse üretimden elde edilen kazançlar bir bütün olarak değerlendirilecek olup mükellefler tarafından üretilen ürünlerin satışından elde edilen kazancın bir kısmı veya tamamı ihracattan elde edilse bile bu kazanç üretim faaliyetinden elde edilen kazanç olarak değerlendirmeye alınacak ve 1 puan indirimli kurumlar vergisi uygulanacaktır. Dolayısıyla söz konusu kazancın ihracattan kaynaklanan kısmına ikinci defa indirime yol açacak şekilde 1 puan indirim uygulanmayacaktır.
Diğer taraftan KVK 32’nci maddesinin dokuzuncu fıkrasında yedinci ve sekizinci fıkralardaki indirimli oranların aynı madde kapsamındaki diğer indirimler uygulandıktan sonraki kurumlar vergisi oranı üzerinden uygulanacağı hüküm altına alınmıştır. Dolayısıyla ilk defa halka arz edilen kurumlarda üretim ve ihracat faaliyetinden elde edilen kazançların bulunması durumunda üretim ve ihracat faaliyetinden elde edilen kazançlar için uygulanacak olan 1 puanlık indirim (yedinci ve sekizinci fıkralar), 2 puanlık indirim (altıncı fıkra) uygulandıktan sonra bulunan oran üzerinden 1 puan ilave indirim uygulanacaktır. Diğer bir ifadeyle ilk defa halka arz edilen kurumlarda üretim ve/veya ihracat faaliyetinden elde edilen kazanç bulunması durumunda tüm matrahları için 2 puanlık indirim uygulandıktan sonra üretim ve/veya ihracat faaliyetlerinden elde edilen kazançlar için ilave 1 puanlık indirim uygulanacaktır.
Örnek: Hazır giyim sektöründe faaliyet gösteren ve sanayi sicil belgesini haiz (K) A.Ş. fiilen her cins ve kalitede kumaşlarla doğal ve suni derilerden konfeksiyon ürünler imali, satışı ile ithalat ve ihracat işleri ile iştigal etmektedir. (K) A.Ş.’nin sermayesinin %25’ini temsil eden payları 20.05.2022 tarihinde Borsa İstanbul Pay Piyasasında işlem görmek üzere ilk defa halka olunmuştur. (K) A.Ş’nin 2022 hesap dönemine ilişkin faaliyet sonuçları aşağıdaki gibidir.
Ticari Bilanço Karı:……………………………………………………………8.000.000 TL
-Üretim faaliyetinden elde edilen kazanç:…………………………………2.000.000 TL
-İhracat faaliyetinden elde edilen kazanç:…………………………………4.000.000 TL
-Diğer Kazançlar (1 puan indirim kapsamında olmayan)….…………………….2.000.000 TL
Kanunen Kabul Edilmeyen Giderler:…………………………………………1.000.000 TL
Kurumlar Vergisi Matrahı:……..……………………………………………..9.000.000 TL
Söz konusu kurum, KVK 32’nci maddesinin altıncı fıkrasında kapsam dışında bırakılan şirketler arasında bulunmadığından, anılan fıkranın yürürlük tarihi olan 17.11.2020 tarihinden sonra halka arz olduğundan ve sermayesinin %25’i halka arz edildiğinden 2022-2026 hesap dönemlerinde elde edeceği tüm kazançları kanuni oran üzerinden 2 puan indirim yapılmak suretiyle vergilendirilecektir. Burada dikkat edilecek husus, söz konusu kurumun halk arz edildiği tarih itibarıyla (20.05.2022) 2022 hesap dönemi birinci geçici vergilendirme dönemi beyan ve ödeme süresi geçmiş olduğundan 2 puanlık indirim ikinci geçici vergilendirme döneminden itibaren uygulanacak olup birinci geçici vergilendirme döneminde kanuni oran üzerinden hesaplanan geçici vergi için düzeltme işlemi yapılmayacak olmasıdır. Ayrıca söz konusu kurumun 2 puanlık indirimden yararlanabilmesi için 2022 ila 2026 hesap dönemlerinde en az %20 halka açıklık oranını koruması ve yine bu dönemde tasfiyeye girmemesi ve devir ya da tam bölünme suretiyle infisah etmemesi gerekmektedir. Aksi halde indirimli oranda uygulanan kurumlar vergisi nedeniyle zamanında tahakkuk ettirilmemiş vergiler, vergi ziyaı cezası uygulanmaksızın gecikme faizi ile birlikte tahsil edilecektir.
Diğer taraftan (K) A.Ş.’nin 2022 hesap döneminde ihracat faaliyetinden elde edilen kazançlarına ve üretim faaliyetinden elde edilen kazançlarına KVK 32’nci maddesinin yedinci ve sekizinci fıkraları kapsamında 1 puan indirimli kurumlar vergisi oranı uygulanacaktır. Ancak burada dikkat edilecek husus bu kazançlara uygulanacak 1 puanlık indirim altıncı fıkra kapsamında 2 puanlık indirimden sonra uygulanabilecek olmasıdır.
KVK geçici 13’üncü madde kapsamında hesap dönemi olarak takvim yılına tabi olan mükellefler için kurumlar vergisi oranının %23 olarak belirlendiği dikkate alınarak söz konusu açıklamalar ışığında örnek olay incelendiğinde;
(K) A.Ş.’nin 20.05.2022 tarihinde gerçekleşen halka arz işleminden dolayı 2022 hesap dönemi kurumlar vergisi matrahının tamamına KVK 32’nci maddesinin altıncı fıkrası uyarınca kurumlar vergisi oranı 2 puan indirimli %21 (%23-%2) olarak uygulanacaktır.
(K) A.Ş.’nin 2022 hesap döneminde üretim ve ihracat faaliyetinden elde edilen kazançları dolayısıyla KVK 32’nci maddesinin yedinci ve sekizinci fıkrası kapsamında 1 puan indirimli kurumlar vergisi uygulanacak matrah aşağıda gösterildiği şekilde hesaplanacaktır.
1 Puan İndirimli Kurumlar Vergisi Oranı Uygulanacak Matrah (İhracat): [Kurumlar Vergisi Matrahı x (İhracat Faaliyetinden Elde Edilen Kazanç / Ticari Bilanço Karı)]: 9.000.000 x ( 4.000.000 / 8.000.000) = 4.500.000 TL
1 Puan İndirimli Kurumlar Vergisi Oranı Uygulanacak Matrah (Üretim): [Kurumlar Vergisi Matrahı x (Üretim Faaliyetinden Elde Edilen Kazanç / Ticari Bilanço Karı)]: 9.000.000 x ( 2.000.000 / 8.000.000) = 2.250.000 TL
Buna göre (K) A.Ş.’nin üretim faaliyeti dolayısıyla 2022 hesap dönemi kurumlar vergisi matrahının 2.250.000’lik kısmına kurumlar vergisi oranı KVK 32’nci maddesinin altıncı fıkrası kapsamında uygulanacak olan 2 puanlık indirime ilave olarak KVK 32’nci maddesinin sekizinci fıkrası kapsamında 1 puan indirim, ihracat faaliyeti dolayısıyla 2022 hesap dönemi kurumlar vergisi matrahının 4.500.000 TL’lik kısmına KVK 32’nci maddesinin altıncı fıkrası kapsamında uygulanacak olan 2 puanlık indirime ilave olarak KVK 32’nci maddesinin yedinci fıkrası kapsamında 1 puan indirim uygulanarak bu kazançlar için kurumlar vergisi oranı %20 (%21-%1) olarak uygulanacaktır. Kurumlar vergisi matrahının kalan 2.250.000 TL’lik kısmına ise KVK 32’nci maddesinin altıncı fıkrası kapsamında 2 puanlık indirim uygulanarak kurumlar vergisi oranı %21 (%23-%2) olarak uygulanacaktır.
Söz konusu bilgiler ışığında (K) A.Ş.’nin 2022 hesap dönemi kurumlar vergisi tutarı aşağıdaki gibi olacaktır.
2.250.000 x %20 = 450.000 TL
4.500.000 x %20 = 900.000 TL
9.000.000 x %23 = 2.070.000 TL
Öte taraftan indirimli oranlı kurumlar vergisi uygulaması ilk defa halka arzın gerçekleştiği hesap dönemi içerisindeki halka arz şartının sağlandığı geçici vergilendirme dönemi itibarıyla uygulanmakta olup evvelce kanuni oran üzerinden vergilendirilmiş geçici kurumlar vergileri bakımından düzeltme işlemi yapılmayacağından (K) A.Ş. açısından indirimli oranlı kurumlar vergisi (%21) ikinci geçici vergilendirme dönemi itibarıyla uygulanacaktır. Birinci geçici vergilendirme dönemine ilişkin düzeltme işlemi yapılmayacaktır.
SONUÇ:
Kamu otoritesi tarafından belirlenen ekonomik ve mali politikalar kapsamında, gerek sermaye piyasasının gelişmesi ve kurumsallaşması bakımından gerekse üretim ve ihracatın arttırılması bakımından indirimli oranlı kurumlar vergisinin mükelleflere önemli vergisel avantaj sağladığı değerlendirilmektedir.
[1] Metin DEVECİ-Devlet Gelir Uzman Yardımcısı / Semih DOĞAN-Devlet Gelir Uzman Yardımcısı
[2] alomaliye.com sitesinde yayınlanmıştır.